భారత రాజ్యాంగ రచనా క్రమంలో ఎన్నో కమిటీలను ఏర్పాటు చేశారు. వీటిని మేజర్, మైనార్టీ కమిటీలుగా విడదీశారు. ఈ కమిటీలకు పలువురు ప్రముఖులు సారథ్యం వహించి రాజ్యాంగ రచనా క్రమాన్ని పూర్తి చేయడానికి దోహదపడ్డారు.
ముఖ్యంగా బి.ఆర్.అంబేద్కర్ సారథ్యంలో ఏర్పాటైన ముసాయిదా కమిటీ అత్యంత కీలకంగా వ్యవహరించింది. సర్ధార్ వల్లభాయ్ పటేల్ నేతృత్వంలో ఏర్పాటైన ప్రాథమిక హక్కులు, మైనార్టీలు, గిరిజనుల సలహా కమిటీ చెప్పుకోదగింది. పోటీ పరీక్షల దృష్ట్యా ఈ కీలకమైన కమిటీల గురించి తెలుసుకుందాం.
రాజ్యాంగ సభకు 1946, జులై, ఆగస్టు మధ్యకాలంలో బ్రిటీష్ ఇండియాకు కేటాయించిన 296 సీట్లకు ఎన్నికలు జరిగాయి. అయితే, దేశ విభజనతో రాజ్యాంగ పరిషత్లో సభ్యుల సంఖ్య 229కు తగ్గిపోయింది. 299 మంది సభ్యుల్లో బ్రిటీష్ ఇండియా నుంచి ఎన్నికైన వారు 229 మంది ఉండగా, స్వదేశీ సంస్థానాల నుంచి 70 మంది ఉన్నారు.
ముఖ్యమైన వ్యక్తులు
అంబేద్కర్: తూర్పుబెంగాల్లోని జెసోర్ ఖుల్నా నియోజకవర్గం నుంచి నామినేట్ అయిన జోగేంద్రనాథ్ మండల్ తన స్థానాన్ని అంబేద్కర్ కోసం వదులకోగా అక్కడి నుంచి షెడ్యూల్డ్ క్యాస్ట్ ఫెడరేషన్ తరఫున ఎన్నికయ్యారు. 1947లో దేశం విడిపోయిన తర్వాత జెసోర్ ఖుల్నా స్థానం పాకిస్థాన్లోకి వెళ్లడంతో అంబేద్కర్ తన పదవికి రాజీనామా చేశారు. ఆ తర్వాత ఎం.ఆర్.జయకర్ రాజీనామాతో ఖాళీ అయిన స్థానం (బాంబే రాష్ట్రం) నుంచి కాంగ్రెస్ టికెట్పై బి.ఆర్.అంబేద్కర్ రాజ్యాంగ పరిషత్కు ఎన్నికయ్యారు.
సభ్యత్వం లేని వ్యక్తులు : రాజ్యాంగ పరిషత్లో ప్రముఖ జాతీయోద్యమ నాయకులైన మహాత్మా గాంధీ, మహమ్మద్ అలీ జిన్నాలకు సభ్యత్వం లేదు.
నామినేట్ అయిన ముఖ్యులు : రాజ్యాంగ పరిషత్ ఎన్నికల్లో పోటీ చేయకుండా అసాధారణ వ్యక్తులుగా రాజ్యాంగ పరిషత్లో 15 మంది నామినేట్ అయ్యారు. వారిలో ముఖ్యులు సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్, గోపాలస్వామి అయ్యంగార్, కె.టి.షా.
సోమ్నాథ్ లాహిరి : దేశ విభజన కారణంగా రాజ్యాంగ పరిషత్ లో సభ్యత్వాన్ని కోల్పోయిన ఒకే ఒక కమ్యూనిస్టు సభ్యుడు.
శ్యామప్రసాద్ ముఖర్జీ: రాజ్యాంగ పరిషత్ ఎన్నికల్లో పోటీచేసి ఓడిపోయి, ఆ తర్వాత నామినేట్ అయిన వ్యక్తి.
మహిళలు : రాజ్యాంగ పరిషత్లోని 389 మంది సభ్యుల్లో కేవలం 15 మంది మహిళా సభ్యులు ఉండేవారు. వీరిలో దుర్గాభాయ్ దేశ్ముఖ్, సరోజిని నాయుడు, అమ్ము స్వామినాథన్, దాక్షాయణి వేలాయుధన్, బేగం ఎయిజాబ్ రసూల్, హంసా మెహతా, కమలా చౌదరి, లీలారాయ్, మాలతి చౌదరి, పూర్ణిమా బెనర్జీ, రాజ్కుమారి అమృత్కౌర్, రేణుకారే, సుచేత కృపలాని, విజయలక్ష్మీ పండిట్, అనీ ముస్కరీన్.
తొలి సమావేశం : రాజ్యాంగ పరిషత్ మొదటి సమావేశం 1946, డిసెంబర్ 9న ఢిల్లీలోని పార్లమెంట్ సెంట్రల్ హాల్లో జరిగింది. ఈ మొదటి సమావేశానికి 211 మంది సభ్యులు హాజరయ్యారు. ఇందులో 9 మంది మహిళలు ఉన్నారు. అయితే, వీరిలో 207 మంది సభ్యులు మాత్రమే రిజిస్టర్లో సంతకాలు చేశారు. ఈ సమావేశానికి ముస్లింలీగ్, స్వదేశీ సంస్థానాల ప్రతినిధులు హాజరుకాలేదు.
ఇదే రోజున ఫ్రెంచ్ సంప్రదాయం ప్రకారం జె.బి.కృపలాని ప్రతిపాదనను పరిగణనలోకి తీసుకొని అందరి కంటే వయసులో పెద్దవాడైన సచ్చిదానంద సిన్హాను తాత్కాలిక అధ్యక్షుడిగా, ఫ్రాంక్ అంథోనిని ఉపాధ్యక్షునిగా ఎన్నుకున్నారు. ఆ తర్వాత డిసెంబర్ 11న రాజేంద్రప్రసాద్ను రాజ్యాంగ పరిషత్ శాశ్వత అధ్యక్షుడిగా జె.బి.కృపలాని ప్రతిపాదించగా ఏకగ్రీవంగా ఎన్నుకున్నారు. అలాగే పట్టాభి సీతారామయ్య రాజ్యాంగ పరిషత్ ఉపాధ్యక్షునిగా హెచ్.సి.ముఖర్జీని ప్రతిపాదించగా ఏకగ్రీవంగా ఎన్నుకున్నారు. మరో ఉపాధ్యక్షునిగా వి.టి.కృష్ణమాచారిని ఎన్నుకున్నారు.
కమిటీలు : రాజ్యాంగ పరిషత్లో వివిధ అంశాల పరిశీలనకు అనేక కమిటీలు వేశారు. ఈ కమిటీలను మేజర్, మైనర్ కమిటీలుగా విభిజించవచ్చు.
మేజర్ కమిటీలు:
కేంద్ర రాజ్యాంగ కమిటీ: జహవర్లాల్ నెహ్రూ
కేంద్ర అధికారాల కమిటీ: జవహర్లాల్ నెహ్రూ
రాష్ట్రాలతో సంప్రదింపుల కమిటీ: జవహర్లాల్ నెహ్రూ
రూల్స్ ఆఫ్ ప్రొసీజర్ కమిటీ: రాజేంద్రప్రసాద్
సారథ్య కమిటీ: రాజేంద్రప్రసాద్
రాష్ట్రాల రాజ్యాంగాల కమిటీ : సర్ధార్ వల్లభాయి పటేల్
ప్రాథమిక హక్కులు, మైనారిటీ, గిరిజనులపై సలహా కమిటీ: సర్ధార్ వల్లభాయ్ పటేల్. ఈ కమిటీలో అంతర్భాగంగా ఐదు ఉప కమిటీలను వేశారు.
ఎ. ప్రాథమిక హక్కుల కమిటీ: జె.బి.కృపలాని
బి. మైనార్టీల సబ్ కమిటీ: హెచ్.సి.ముఖర్జీ
సి.ఈశాన్య రాష్ట్రాల సరిహద్దు గిరిజన ప్రాంతాలపై అస్సాంలో వేరు చేసిన ప్రాంతాలపై కమిటీ: గోపీనాథ్ బాల్డోలాయ్
డి. అస్సాం మినహా ఇతర వేరు చేసిన ప్రాంతాలపై సబ్ కమిటీ: ఎ.వి.ధక్కర్
ఇ. నార్త్ వెస్ట్ ఫ్రాంటియర్ ట్రైబల్ ఏరియాస్ సబ్ కమిటీ
ముసాయిదా కమిటీ : ఈ కమిటీని ఒక చైర్మన్, ఆరుగురు సభ్యులతో ఏర్పాటు చేశారు.
చైర్మన్: బి.ఆర్.అంబేద్కర్
సభ్యులు : గోపాలస్వామి అయ్యంగార్, అల్లాడి కృష్ణస్వామి అయ్యర్, కె.ఎం.మున్షీ, సయ్యద్ మహ్మద్ సాదుల్లా, ఎన్. మాధవరావు (బి.ఎల్.మిట్టర్ అనారోగ్యంతో రాజీనామా చేయడంతో), టి.టి.కృష్ణమాచారి(డి.పి.ఖైతాన్ మరణించడం వల్ల ఆయన స్థానంలో) .
ఈ ముసాయిదా కమిటీ రెండు డ్రాఫ్టులను తయారు చేసింది. ఎనిమిది షెడ్యూల్స్, 315 అధికరణలు గల మొదటి డ్రాఫ్టును 1948, ఫిబ్రవరి 21 ప్రచురించింది. మొదటి డ్రాఫ్టుకు చేసిన సవరణల అనంతరం రెండో డ్రాఫ్టును 1948, అక్టోబర్ లో ప్రచురించింది.
మైనర్, ఇతర కమిటీలు
హౌస్ కమిటీ: పట్టాభి సీతారామయ్య
చీఫ్ కమిషనర్ల ప్రావిన్సుల కమిటీ: పట్టాభి సీతారామయ్య
రాజ్యాంగ ముసాయిదా ప్రత్యేక కమిటీ: అల్లాడి కృష్ణస్వామి అయ్యర్
క్రిడెన్షియల్ కమిటీ: అల్లాడి కృష్ణస్వామి అయ్యర్
ఫైనాన్స్ అండ్ స్టాఫ్ కమిటీ: రాజేంద్రప్రసాద్
జాతీయ పతాక తాత్కాలిక కమిటీ: రాజేంద్ర ప్రసాద్
రాజ్యాంగ పరిషత్ విధుల కమిటీ: జీ.వి. మౌలాంకర్
సభా వ్యవహారాల కమిటీ: కె.ఎం.మున్షి
భాషా కమిటీ: మోటూరి సత్యనారాయణ
సుప్రీంకోర్టుపై తాత్కాలిక కమిటీ: ఎస్.వరదాచారియర్
భాషా ప్రావిన్సులపై కమిషన్: ఎస్కే ధర్
ఆర్థిక అంశాలపై ఎక్స్పర్ట్ కమిటీ: నళిని రంజన్ సర్కార్
చీఫ్ కమిషనర్ ప్రావిన్సుల కమిటీ: పట్టాభి సీతారామయ్య
రాజ్యాంగ ముసాయిదా పరీక్ష ప్రత్యేక కమిటీ: జవహర్లాల్ నెహ్రూ
ప్రెస్ గ్యాలరీ కమిటీ: ఉషానాథ్ సేన్
పౌరసత్వంపై తాత్కాలిక కమిటీ: ఎస్.వరదచారియర్
రాజ్యాంగ రచనకు అనుసరించిన పద్ధతి: రాజ్యాంగ రచనా క్రమంలో భాగంగా రాజ్యాంగ పరిషత్తు ఏ అంశాన్ని ఓటింగ్ ద్వారా ఆమోదించలేదు. ప్రతి సమస్యలను, ప్రతిపాదనను సర్దుబాటు ఏకాభిప్రాయ సాధన లేదా సమన్వయం ద్వారా పరిష్కరించిందని గ్రాన్విల్ ఆస్టిన్ పేర్కొన్నాడు. ముఖ్యంగా సమ్మతి, సమన్వయ పద్ధతుల ద్వారా రాజ్యాంగ రచన చేశారు.
సమ్మతి పద్ధతి: ఒక సమస్య వచ్చినప్పుడు చర్చల ద్వారా ఇంచుమించు అందరు సభ్యులు అంగీకరించేలా చేసే పద్ధతిని సమ్మతి పద్ధతి అంటారు.
సమన్వయ పద్ధతి : ఏదైనా సమస్యపై మధ్యే మార్గాన్ని అనుసరించడం.
రాజ్యాంగం ఆమోదం : 1948, నవంబర్ 4న బి.ఆర్.అంబేద్కర్ రాజ్యాంగ నిర్మాణ సభలో చివరి ముసాయిదా ప్రవేశ పెట్టారు. మొదటి రీడింగ్పైన నంబర్ 9 వరకు సాధారణ చర్చించింది. రెండో రీడింగ్ 1948, నవంబర్ 15న ప్రారంభమై, అక్టోబర్ 17న ముగిసింది. ఇందులో భాగంగా మొత్తం 7635 సవరణ ప్రతిపాదించగా, 2473 ప్రతిపాదనలు చర్చించబడ్డాయి.
ముసాయిదా మూడో రీడింగ్ 1949, నవంబర్ 14న ప్రారంభం కాగా, ఆ సందర్భంలోనే అంబేద్కర్ తీర్మానాన్ని ప్రవేశపెట్టాడు. ఈ ముసాయిదా తీర్మానాన్ని రాజ్యాంగ పరిషత్ 1949, నవంబర్ 26న ఆమోదించారు. మొత్తం 299 సభ్యులు గల పరిషత్లో ఆ రోజు 284 మంది హాజరై సంతకాలు చేశారు. భారత దేశ ప్రజలు రాజ్యాంగాన్ని అంగీకరించి దానిని తమకు తాము సమర్పించుకున్న తేదీ ఇదేనని రాజ్యాంగ ప్రవేశికలో పేర్కొన్నారు.
రాజ్యాంగ రచనలో వ్యక్తుల పాత్ర
ప్రేమ్ బిహారి నారాయణ్ రైజాద: మౌలిక రాజ్యాంగాన్ని ఇటాలిక్ స్టైల్లో రాశారు. కాలిగ్రాఫర్గా పనిచేశారు. బియోహార్ రామ్ మనోహర్ సిన్హా: ప్రేమ్ బిహారి కాలిగ్రఫీ చేసిన వాస్తవిక ప్రవేశికకు అలంకరణలు, నగిషీ, మెరుగులు దిద్దారు.
నందలాల్ బోస్: వాస్తవిక లేదా మౌలిక రాజ్యాంగానికి బియోహర్ రామ్ మనోహర్ సిన్హాతో కలసి అలంకరణలు, నగిషీ, మెరుగులు దిద్దాడు. ఇతను హిందీ రాజ్యాంగ వర్షన్ ను కూడా మెరుగులు దిద్దాడు.
వసంత్ కృష్ణన్ వైద్య: వాస్తవిక రాజ్యాంగం హిందీ వర్షన్కు కాలిగ్రఫీ రాశారు.
దీనానాత్ భార్గవ: ఈయన అంతర్జాతీయ చిత్రకారుడు, శాంతినికేతన్లో నందలాల్ బోస్కు శిష్యుడు. ఇతను మౌలిక రాజ్యాంగ ప్రతిలో జాతీయ చిహ్నాన్ని చిత్రించాడు.
కాంగ్రెస్ 208
ముస్లింలీగ్ 73
స్వతంత్ర అభ్యర్థులు 8
షెడ్యూల్డ్ క్యాస్ట్ ఫెడరేషన్ 1
యూనియనిస్టు షెడ్యూల్డ్ క్యాస్ట్ 1
యూనియనిస్టు ముస్లిం 1
యూనియనిస్టు పార్టీ 1
కృషిక్ ప్రజా పార్టీ 1
సిక్కు (నాన్ కాంగ్రెస్) 1
కమ్యూనిస్టులు 1
