జస్ప్రీత్ బుమ్రా.. ఇండియా బౌలింగ్ అమ్ముల పొదిలో ఉన్న ‘నెంబర్ 1’ అస్త్రం. బ్యాట్స్మెన్ను ముప్పుతిప్పులు పెడుతూ టీమిండియా విజయాల్లో కీలక పాత్ర పోషిస్తున్నాడు. యాక్షన్, లైనప్, రన్నప్ అన్నీ బుమ్రాను మిగతా బౌలర్లకు భిన్నంగా నిలిపాయి. బంతిని ఎంత వేగంగా విసురుతాడో అంతే కచ్చితత్వంతో లైన్ అండ్ లెంగ్త్ పాటిస్తాడు. ఇన్స్వింగర్లు, యార్కర్లు, రివర్స్స్వింగ్లతో బ్యాట్స్మెన్కు పిచ్చెక్కిస్తాడు. ఇవన్నీ ఇతర బౌలర్లూ చేస్తున్నా, బుమ్రా బౌలింగ్లో బ్యాట్స్మెన్ అంతలా ఇబ్బంది పడడానికి కారణమేంటి? అంటే అందులో పెద్ద రాకెట్ సైన్స్ ఉందంటున్నారు ఐఐటీ కాన్పూర్కు చెందిన ఏరోస్పేస్ ఇంజనీరింగ్ ప్రొఫెసర్ సంజయ్ మిట్టల్. అతడి బౌలింగ్పై ఆయన పెద్ద పరిశోధనే చేశారు. బుమ్రా ఎందుకు టాప్ బౌలార్గా నిలిచాడో పక్కా లెక్కలేసి మరీ వివరించారు. ఆయన పరిశోధనా సారాంశమిదీ…
ఫాస్ట్ బౌలర్ల ప్రధాన అస్త్రం బంతి వేగం, యాక్షన్, బంతిని రెండు వైపులా స్వింగ్ చేసే నైపుణ్యమే. బంతి ఎంత వేగంగా పడితే అంత పర్ఫెక్ట్గా ఉంటుందట. అంటే వేగంగా పడిన బంతికి బ్యాట్స్మన్ స్పందించే టైం చాలా తక్కువ. కాబట్టి బంతిని బాదడంలో బ్యాట్స్మన్ ఇబ్బంది పడతాడు. బంతి సీమ్ పొజిషన్ను దాచిపెట్టడమన్నది బౌలర్ యాక్షన్పై ఆధారపడి ఉంటుంది. బంతి పాయింట్, ఎత్తు, బంతి వేసే పద్ధతి, బ్యాక్స్పిన్ల మీదే బౌలర్ సక్సెస్ ఆధారపడి ఉంటుంది. బుమ్రా విషయంలో అవన్నీ పక్కాగా జరుగుతున్నాయి. అతడు గంటకు 145 కిలోమీటర్ల వేగంతో బంతిని విసరగలడు. అతడి యాక్షన్ కూడా బ్యాట్స్మెన్ బంతిని అర్థం చేసుకోవడంలో గందరగోళానికి గురి చేస్తుంది. కానీ, ఎందుకు? అది తెలుసుకోవాలంటే బంతి ఏరోడైనమిక్స్ను తెలుసుకోవాలి.
సన్నని గాలి పొర….
బంతిని వదిలినప్పుడు అది కదిలేటప్పుడు దాని చుట్టూ సన్నని గాలి పొర ఏర్పడుతుంది. దాన్నే బౌండరీ లేయర్ అంటారు. ఒక టైం దగ్గర ఆ బౌండరీ లేయర్ బంతి ఉపరితలం నుంచి వేరుబడిపోతుంది. అది వేరుపడే టైం, ఆ పాయింటే బంతి ఉపరితలంపై పడే ఒత్తిడిని ప్రభావితం చేస్తుంది. అంటే ఎంత తొందరగా ఆ లేయర్ విడిపోతే అంత ఒత్తిడి పడుతుంది. లేటుగా వేరుపడితే ఒత్తిడి తక్కువగా ఉన్నట్టు అర్థం. బంతి రెండు వైపులా ఆ రెండూ జరుగుతాయి. దాంతో పాటు ద్రవ్య ప్రవాహం (ఫ్లుయిడ్ ఫ్లో)లో కీలకమైన టర్బులెన్స్ (అస్థిరమైన షేకింగ్‌) కూడా ఇక్కడ ముఖ్య పాత్ర పోషిస్తుంది. ఉదాహరణకు ప్రవాహ వేగం నిదానంగా ఉంటే, ఆ ప్రవాహం ఓ పద్ధతి ప్రకారం స్మూత్గా, స్థిరంగా సాగుతుంది. దాన్నే లామినార్ (స్థిర) ప్రవాహం అంటారు. ప్రవాహ వేగం పరిమితిని మించితే ఆ ప్రవాహం ఇష్టమొచ్చినట్టు వెళ్లిపోతుంది. దాన్నే టర్బులెన్స్ (అస్థిర) ప్రవాహం అంటారు. బంతి విషయంలోనూ అదే జరుగుతుంది. శక్తి పెరిగే కొద్దీ లామినార్ బౌండరీ లేయర్ కన్నా టర్బులెంట్ బౌండరీ లేయర్ ఎక్కువ సేపు బంతిని అంటుకుని ఉంటుంది.
రివర్స్ మాగ్నస్ ఎఫెక్ట్…
అడ్వాన్సింగ్ సైడ్లో త్వరగా లేయర్ వేరుపడడం వల్ల ఆ భాగంలో బంతిపై ఒత్తిడి ఎక్కువగా ఉంటుంది. దాని పై భాగంలో మాత్రం ఒత్తిడి తక్కువుంటుంది. దాని వల్ల బంతిపై అప్వార్డ్ ఫోర్స్ (ఎక్కువ బలం) పడుతుంది. బ్యాక్స్పిన్తో కదిలే బంతిపై ఈ మాగ్నస్ ఫోర్స్ పడడం వల్ల బంతి ఎక్కువ సేపు గాల్లో ఉంటుంది. దీంతో బ్యాట్స్మన్ బంతిని ఈజీగా బాదేస్తాడు. బంతి రొటేట్ అయ్యే స్పీడ్ పెరిగిన కొద్దీ ఆ పరిణామాలన్నీ మారుతూ ఉంటాయి. బంతి స్పీడ్ పెరిగే కొద్దీ అడ్వాన్సింగ్ సైడ్లో టర్బులెన్స్ పెరుగుతుంది. ఈ టర్బులెన్స్ వల్ల లేయర్ ఫ్లో వేరుపడే టైం లేట్ అవుతుంది. లేట్ అయ్యే కొద్దీ ఆ ఫ్లో అడ్వాన్సింగ్ సైడ్వైపు వెళ్లిపోతుంది. దాని వల్ల తక్కువ, ఎక్కువ ఒత్తిళ్లు రివర్స్ అవుతాయి. అంటే, పై భాగంలో ఎక్కువగానూ, కింది భాగంలో తక్కువగానూ ఉంటాయి. దీంతో మాగ్నస్ ఫోర్స్ రివర్స్ అవుతుంది. దాన్నే రివర్స్ మాగ్నస్ ఫోర్స్ అంటారు. ఇదంతా కూడా స్పిన్ రేషియో మీదే ఆధారపడి ఉంటుంది. అంటే బంతి రొటేషన్ టైంలో టిప్ స్పీడ్, బంతి వేగాల నిష్పత్తినే స్పిన్ రేషియో అంటారు. బ్యాక్స్పిన్తో కదిలే బంతిపై రివర్స్ మాగ్నస్ ఎఫెక్ట్ ఉంటే ఆ బంతి చాలా వేగంగా పడుతుంది. దాని వల్ల బ్యాట్స్మన్కు టైమింగ్ దొరకదు. బంతి గమనాన్నీ అంచనా వేయలేడు. అలాంటి బంతులతోనే వికెట్లు పడతాయి. కాబట్టి బౌలర్లు ఆ స్పిన్ రేషియోను రివర్స్ మాగ్నస్ ఎఫెక్ట్తో సమానంగా ఉంచుకుంటే వికెట్లు ఈజీగా పడతాయి. బుమ్రా విషయంలో ఇవన్నీ ఓ పద్ధతి ప్రకారం జరుగుతున్నాయి. అతడి విషయంలో స్పిన్ రేషియో దగ్గరదగ్గర 0.1 ఉంటుంది. ఐఐటీ కాన్పూర్లోని నేషనల్ విండ్ టన్నెల్ ఫెసిలిటీలో ప్రయోగాత్మకంగా సంజయ్ మిట్టల్ అతడి బౌలింగ్ రహస్యాన్ని కనుగొన్నారు.
