ప్రాణాయామం అనేది యోగ శాస్త్రంలో ఒక కీలక సాధన, ఇది ప్రాణం (జీవ శక్తి) .. ఆయామ (నియంత్రణ లేదా విస్తరణ) అనే సంస్కృత పదాల నుండి ఉద్భవించింది. ఇది శ్వాస నియంత్రణ ద్వారా శరీరంలోని ప్రాణ శక్తిని నియంత్రించడం ... విస్తరించడం ద్వారా శారీరక, మానసిక, ఆధ్యాత్మిక సమతుల్యతను సాధిస్తుంది.
ప్రాణాయామం అష్టాంగ యోగంలో నాల్గవ అంగంగా వర్ణించబడింది. ఇది ఆసనాలు .. ప్రత్యాహారం (ఇంద్రియ నిగ్రహం) మధ్య సేతువుగా పనిచేస్తుంది. ప్రాణాయామం శరీరంలోని నాడులను (ఇడా, పింగళ, సుషుమ్న) శుద్ధి చేస్తుంది. ప్రాణశక్తిని మూలాధార చక్రం నుండి సహస్రార చక్రం వైపు నడిపిస్తుంది. ప్రాణాయామం ... శరీరంలో రక్తం సరఫరాలో ఉన్న అడ్డంకులను తొలగిస్తుంది. దీనివల్ల ఆధ్యాత్మిక జ్ఞానం సాధ్యమవుతుంది.
యోగ శాస్త్రం ప్రకారం, ప్రాణం అనేది శరీరంలోని జీవ శక్తి. ఇది శ్వాస, ఆలోచనలు, శారీరక కార్యకలాపాలను నడిపిస్తుంది. ఇది శరీరంలో 72 వేల నాడీల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. వీటిలో ఇడా (చంద్ర నాడి), పింగళ (సూర్య నాడి), సుషుమ్న (కేంద్ర నాడి) ప్రధానమైనవి.ప్రాణాయామం శ్వాస నియంత్రణ ద్వారా ఇడా ... పింగళ నాడీలను సమతుల్యం చేస్తుంది. సుషుమ్న నాడిని తెరుస్తుంది. శక్తిని... చైతన్యాన్ని ఉన్నత స్థాయిలకు చేర్చుతుంది .
ప్రాణాయామం అనేక రకాల సాంకేతికతలను కలిగి ఉంటుంది. ఇది శక్తి జాగృతికి ప్రత్యేకంగా ఉపయోగపడుతుంది. ఈ సాంకేతికతల శ్వాస నాలుగు దశలపై ఆధారడుతుంది: పూరక (శ్వాస తీసుకోవడం)... కుంభక (శ్వాస ఆపడం).... రేచక (శ్వాస విడుదల చేయడం)... బాహ్య కుంభక (శ్వాస బయట ఆపడం). క్రియా యోగం .. భక్తి యోగంతో సమన్వయం కలిగిన కొన్ని ముఖ్యమైన ప్రాణాయామ సాంకేతికతలు కూడా ఉన్నాయి
ప్రాణాయాయం చేయు విధానం
- 1. సిద్ధాసనం : సుఖాసనంలో కూర్చోండి అంటే వెన్నెముక నిటారుగా ఉండాలి.
- 2. కుడి చేతి బొటనవేలుతో కుడి నాసికా రంధ్రాన్ని మూసి, ఎడమ నాసికా రంధ్రం ద్వారా నెమ్మదిగా శ్వాస తీసుకోండి (4 సెకన్లు).
- 3. రెండు నాసికా రంధ్రాలను మూసి, శ్వాసను 16 సెకన్లు ఆపండి (అంతర కుంభకం).
- 4. ఎడమ నాసికా రంధ్రాన్ని మూసి, కుడి నాసికా రంధ్రం ద్వారా 8 సెకన్లు శ్వాసను విడుదల చేయండి.
- 5. కుడి నాసికా రంధ్రం ద్వారా శ్వాస తీసుకుని, పై ప్రక్రియను మార్చి చేయండి.
- 6. ఇలా 5నుంచి 10 రౌండ్లు చేయండి.
- 7. నాభి ప్రాంతాన్ని లోపలికి లాగుతూ, శీఘ్రంగా శ్వాసను బయటకు విడుదల చేయండి
- 8. ఇలా 30నుంచి 60 సెకన్లు చేసిన తరువాత సాధారణ శ్వాసకు తిరిగి రండి. ఇలా 3 రౌండ్లు చేయండి.
- 9. సిద్ధాసనంలో కూర్చుని, రెండు నాసికా రంధ్రాల ద్వారా శీఘ్రంగా శ్వాస తీసుకొని వదలండి (1 సెకనులో 1-2 సార్లు).
- 10.శ్వాస శక్తివంతంగా, లయబద్ధంగా ఉండాలి, నాభి ప్రాంతంపై ఒత్తిడి పడాలి.
ప్రాణాయామం ఉపయోగాలు
- ఇడా ... పింగళ నాడీలను సమతుల్యం చేస్తుంది, సుషుమ్న నాడిని సక్రియం చేస్తుంది.
- మూలాధార .. స్వాధిష్టాన చక్రాలలో శక్తి చిక్కుకోవడాన్ని నివారిస్తుంది .
- మనస్సును శాంతపరుస్తుంది, ధ్యానానికి సిద్ధం చేస్తుంది.
- ప్రాణాయామం శరీరంలోని విష పదార్థాలను తొలగిస్తుంది, ఆజ్ఞా చక్రాన్ని సక్రియం చేస్తుంది.కుండలిని శక్తిని ఉత్తేజపరుస్తుంది. ఇది క్రియా యోగంలో ఒక ముఖ్యమైన సాధన.
- నాడీలను శుద్ధి చేస్తుంది, శరీరంలో రక్త ప్రవాహాన్ని సులభతరం చేస్తుంది.
- మానసికంగా స్పష్టత .. శక్తిని అందిస్తుంది.
- శరీరంలో ఆక్సిజన్ స్థాయిలను పెంచుతుంది, మానసిక శక్తిని బలపరుస్తుంది
- మెదడు పనితీరును పెంచుతుంది.. మనస్సును ప్రశాంతంగాఉంచుతుంది.
- భక్తి యోగంలో మంత్ర జపంతో కలిపి ఉపయోగించినప్పుడు శక్తివంతమవుతుంది.
ప్రాణాయామం చేసేటప్పుడు తీసుకోవలసిన జాగ్రత్తలు:
- గర్భిణీ స్త్రీలు, గుండె జబ్బులు, అధిక రక్తపోటు, హెర్నియా,శ్వాసకోశ సమస్యలు ఉన్నవారు వైద్యులు సలహా తీసుకోవాలి.
- అతిగా శ్వాస ఆపడం మానుకోండి, క్రమంగా సమయాన్ని పెంచండి.
- అతిగా చేయడం వల్ల తలతిరగడం లేదా అసౌకర్యం కలిగితే, సాధనను తగ్గించండి.
- గొంతు సమస్యలు ... థైరాయిడ్ రుగ్మతలు ఉన్నవారు జాగ్రత్తగా చేయాలి.
- శ్వాసను బలవంతంగా నియంత్రించడం మానుకోండి.
