శిలాజ ఇంధనాల దహనం, రసాయనాల వాడకం, గృహ, పారిశ్రామిక రంగాల నుంచి జనించే కర్బన, ఆకర్బన మూలక కాలుష్యకాలు, భార లోహాలు, మురుగు వల్ల గాలి, తాగునీరు, ఆహారం, ఆవరణ వ్యవస్థలు కాలుష్యానికి గురవుతున్నాయి. అయితే, జీవ సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించి పర్యావరణ కాలుష్యాన్ని నివారించే అవకాశం ఉంది. దీన్ని బయోరిమిడియేషన్ అంటారు.
సూక్ష్మ జీవులు లేదా సూక్ష్మ జీవుల మిశ్రమాన్ని వినియోగించుకుని కాలుష్యకాలను విచ్ఛిన్నం చేయడం ద్వారా పర్యావరణ పరిరక్షణ చేపట్టడాన్నే బయోరిమిడియేషన్ అంటారు.
బయోరిమిడియేషన్ను రెండు విధాలుగా చేపట్టవచ్చు.
- 1. కాలుష్యకాలను ఆక్సిజన్ సమక్షంలో సూక్ష్మజీవుల సహాయంతో విచ్ఛిన్నం చెందించి, కార్బన్, నీటి అణువులుగా మార్చే విధానం.
- 2. అవాయు శ్వాసక్రియ విధానం(ఆక్సిజన్ లేకుండా)లో సూక్ష్మజీవుల సాయంతో మృత్తికలో ఉన్న రసాయనాలను విచ్ఛిన్నం చేసే విధానం.
బయోస్టిమ్యులేషన్ : సూక్ష్మజీవుల సాయంతో మృత్తిక లేదా నీటిలో సహజసిద్ధంగా నిర్వహిస్తున్నన్న బయోరిమిడియేషన్ను ప్రేరేపించే విధానాన్నే బయోస్టిమ్యులేషన్ అంటారు.
బయోఆగ్మెంటేషన్: సూక్ష్మజీవులను సరఫరా చేసి కాలుష్యకాలను తొలగించడాన్నే బయోఆగ్మెంటేషన్ అంటారు. మున్సిపల్ వేస్ట్ వాటర్ ట్రీట్మెంట్లో ఈ రకమైన పద్ధతిని ఉపయోగిస్తున్నారు.
ఇంట్రినిక్స్ బయోరిమిడియేషన్: దీన్నే నేచురల్ అటిన్యుయేషన్ అంటారు. సహజ వాతావరణంలో మానవ ప్రమేయం లేకుండా పూర్తిస్థాయి సూక్ష్మజీవులతో నిర్వహిస్తున్న బయోరిమిడియేషన్ ప్రక్రియనే ఇంట్రిన్సిక్ బయోరిమిడియేషన్ అంటారు. చమురు వ్యర్థ పదార్థాల నిర్మూలనలో ఈ విధానాన్ని ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
ఇన్ సి టు బయోరిమిడియేషన్: కాలుష్య పదార్థాలు జనించిన ప్రాంతంలోనే బయోరిమిడియేషన్ చేపడితే దాన్ని ఇన్ సి టు బయోరిమిడియేషన్ అంటారు. నేల కాలుష్య కారకాలను బయోరిమిడియేషన్ ద్వారా తొలగించాలనుకున్నప్పుడు మృత్తికలో ఉన్న బ్యాక్టీరియాకు ఎరువులు, పోషకాలు, ఆక్సిజన్ను అందిస్తారు. ఈ పోషకాలు, ఎరువులు సూక్ష్మజీవులకు ఉన్న విచ్ఛిన్న సామర్థ్యాన్ని పెంచుతాయి.
ఎక్స్ సి టు బయోరిమిడియేషన్: ఈ రకమైన బయోరిమిడియేషన్ ప్రక్రియలో ఒక ప్రాంతంలో జనించిన వ్యర్థ పదార్థాలను మరో ప్రాంతానికి తరలించి బయోరిమిడియేషన్ను చేపడుతారు.
అనువర్తనాలు: పెరుగుతున్న జనాభా, పారిశ్రామికీకరణకు అనుగుణంగా విస్తరిస్తున్న పర్యావరణ కాలుష్యాన్ని తొలగించడానికి బయోరిమిడియేషన్ ఒక పరిష్కారం. ఈ పద్ధతి పర్యావరణాన్ని శుభ్రపరచడంలో చౌకైంది. సులువైంది. సురక్షితమైంది. అధిక ప్రయోజనం కలిగి ఉంది. జన జీవన ప్రదేశాలకు దూరంగా ఈ పద్ధతి ద్వారా కాలుష్యకాలను తొలగించవచ్చు. ఇంతటి ప్రయోజనాలు కలిగిన బయోరిమిడియేషన్ అనువర్తనాలను ప్రపంచవ్యాప్తంగా విరివిగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
అనేక ప్రదేశాల్లో పట్టణ, పారిశ్రామిక వ్యర్థాలను లాండ్ ఫార్మింగ్, బయో ఫిల్లింగ్, ఎక్స్ సిటు బయోరిమిడియేషన్ ద్వారా కాలుష్యరహితం చేసి జీవ విచ్ఛన్నం చేస్తున్నారు. సముద్ర ఉపరితలంపై ఏర్పడిన చమురు తెట్టులను, ఆయిల్ రిఫైనరీల్లో ఉత్పత్తయ్యే వ్యర్థ పదార్థాలను జీవ విచ్ఛిన్నం చేయడానికి జీవ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా ఉత్పత్తి చేసిన అనేక బ్యాక్టీరియాలను ఉపయోగిస్తున్నారు.
ఉదాహరణలు
- సముద్ర ఉపరితలంపై ఏర్పడిన తెట్టును తొలగించేందుకు అమెరికాకు చెందిన శాస్త్రవేత్తలు సూడోమోనాస్ పుటిడ అనే బ్యాక్టీరియాను జీవ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా సృష్టించారు.
- 2010లో మెక్సికో తీర ప్రాంతంలో మునిగిన నౌక వల్ల ఏర్పడిన చమురు తెట్టును తొలగించేందుకు ఓషనోస్పిరిల్లేవ్ అనే బ్యాక్టీరియాను జీవ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా తయారు చేశారు.
- ప్లాస్టిక్ పరిశ్రమల్లో ఉత్పత్తి చేసే మిథనాల్ వంటి కాలుష్యకాలను జీవ విచ్ఛిన్నం చెందించేందుకు అమెరికాకు చెందిన శాస్త్రవేత్తలు మిథైల్ కోకస్ క్యాప్సులేటస్ అనే బ్యాక్టీరియాను జీవ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా సృష్టించారు.
