పుట్టగొడుగులు ముఖ్యమైన ఉద్యానవన వాణిజ్య పంట. జీవశాస్త్రపరంగా ఇది ఒక రకమైన ఫంగస్. దీని పండు కండకలిగిన తంతు శరీరం, ఇది హ్యూమస్ నేల, కలప, సాడస్ట్, లాభాలు, స్ట్రాస్ మొదలైన వాటిపై పెరుగుతుంది. వ్యవసాయ పొలాల్లో పండించే ఇతర పంటలతో పోలిస్తే ఈ పంటలు ఆకర్షణీయమైన లాభాలను ఇస్తాయి. ప్రపంచంలో పుట్టగొడుగుల ఉత్పత్తి సంవత్సరానికి 4 మిలియన్ టన్నులు మరియు సంవత్సరానికి 8నుంచి10 శాతం చొప్పున పెరుగుతోంది. పుట్టగొడుగుల పెంపకం గురించి తెలుసుకుందాం. . . .
పుట్టగొడుగులు దేశం యొక్క భవిష్యత్తులో రాబోయే ప్రధాన పంటగా ఉన్నాయి, ఉత్పత్తిలో దాని పెరుగుదల పరిధి విపరీతమైనది. పుట్టగొడుగుల పెరుగుదల దాని దేశీయ వినియోగం ఎగుమతిపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ప్రస్తుతం ఉత్తర భారతదేశం వ్యవసాయ అవశేషాలను కాల్చే ప్రధాన సమస్యను ఎదుర్కొంటోంది. పుట్టగొడుగులు ఈ సమస్యకు ఉత్తమ పరిష్కారం. భారతదేశంలో పుట్టగొడుగులను పెంచుతున్నారు.భారతదేశంలో పుట్టగొడుగుల పెంపకం చాలా మందికి ప్రత్యామ్నాయ ఆదాయ వనరుగా క్రమంగా పెరుగుతోంది.భారతదేశంలో, పుట్టగొడుగుల ఉత్పత్తిలో ఉత్తరప్రదేశ్‌ అగ్రస్థానంలో ఉంది. తరువాత త్రిపుర, కేరళ ఉన్నాయి. పుట్టగొడుగులు అందరికి అత్యంత ఇష్టమైన ఆహారాలలో ఒకటి. వాటి రుచి వలన మాత్రమే కాకుండా అనేక ఆరోగ్య ప్రయోజనాలున్నాయి. దీనిని ఫ్రెష్‌గా, ఊరగాయ, ఎండబెట్టిన లేదా పొడి చేసిన మొదలైన వివిధ రూపాల్లో తినవచ్చు.
పుట్టగొడుగులు కొండ ప్రాంతాలలో సులభంగా పండుతాయి. తేమ సమృద్ధిగా ఉంటుంది, అలానే మనం పుట్టగొడుగులను కృత్రిమంగా కూడా పెంచవచ్చు. అలా చేయడానికి సరైన ఉష్ణోగ్రత మరియు తేమతో కూడిన వాతావరణాలు అవసరం. వెరైటీలను క్షుణ్ణంగా గుర్తించాలి. ఎందుకంటే వాటిలో కొన్ని ఫుడ్‌ పాయిజనింగ్‌ .. అలెర్జీకి కారణం అయ్యే రకాలు కూడా ఉంటాయి.
సాగు విధానం
పుట్టగొడుగుల పెంపకానికి ప్రాథమిక అవసరాలు ఎరువు/కంపోస్టు, స్పాన్లు, సరైన ఉష్ణోగ్రత .. చెమ్మ. వీటి పెరుగుదలకు అనుకూల పరిస్థితులు అనగా 80 నుంచి 90% సాపేక్ష తేమ, తగినంత వెంటిలేషన్‌, ఉష్ణోగ్రత పరిధి 20- నుంచి 28 డిగ్రీల సెంటీగ్రేడ్‌ స్పాన్‌ రన్‌ సమయంలో అలానే 12 నుంచి -18 డిగ్రీల సెంటీగ్రేడ్‌ పునరుత్పత్తి సమయంలో ఉండాలి. మొదటి వారం రోజుల పాటు ఉష్ణోగ్రత 23 డిగ్రీల సెంటీగ్రేడ్‌ ఉండేటట్లు.. తరువాత వారాలకు 16 డిగ్రీల సెంటీగ్రేడ్‌కు తగ్గించుకోవాలి. కార్బన్‌డైయాక్సైడ్‌ గాఢత 0.08- నుంచి 0.15% ఉండేలా చూసుకోవాలి.
కంపోస్టు తయారీ విధానం
సాధారణంగా గోధుమ గడ్డి, గుర్రపు ఎరువు, కోళ్ల ఎరువు, రైస్‌ బ్రాన్‌ (వరి పొట్టు), జిప్సం మొదలైనవి పుట్టగొడుగుల పెరుగుదల కోసం కంపోస్టుగా ఉపయోగిస్తారు. పచ్చి కంపోస్టుకు వర్షం తేమ దరిచేరకుండా చాలా జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి. అలా తడి చేరితే కొన్ని రకాల విష క్రిములు చేరతాయి. తరిగిన గోధుమ గడ్డి లేదా రైస్‌ బ్రాన్‌ను గుర్రపు పేడతో కలిపి, కొంచెం నీటిని చల్లి ఒక కుప్పలా చేసి కిణ్వప్రక్రియకు అనుమతించాలి. వేడితో పాటు కిణ్వ ప్రక్రియ రసాయన సమ్మేళనాలను చిన్న చిన్న భాగాలుగా విచ్ఛిన్నం చేస్తాయి. అప్పుడప్పుడు తిరగ వేయడం ... నీరు పోయడం వంటివి చేయడం వలన కంపోస్టు ఎండిపోకుండా ఉండేలా చూసుకోవాలి. జిప్సం వేయడం ద్వారా జిడ్డు ఉండదు. ఇది ఎక్కువ గాలిని అనుమతిస్తుంది. 15 నుండి 20 రోజుల్లో కంపోస్టు మొత్తం సిద్ధం అవుతుంది. తరువాత దీనిని బెడ్‌లా ఉపయోగించుకోవచ్చు. తరువాత దీనిని చెక్క ట్రేలపై పరచి స్పాన్‌ను విత్తుకోవాలి.
స్పానింగ్‌:
స్పాన్‌ అనగా అగర్‌ లేదా గింజలపై పెరిగే మైసీలియం. స్పానింగ్‌ అనేది విత్తే ప్రక్రియ లేదా కంపోస్టులో మొక్కలను కలపడం. పుట్టగొడుగు తదుపరి విత్తనంగా పనిచేసే బీజాంశాలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది కానీ మొలకెత్తడం మరియు పెరుగుదల అనిశ్చితి కారణంగా సాధారణంగా ఉపయోగించబడవు. స్పాన్లు కంపోస్టుతో పూర్తిగా కలిపి, పేపర్లతో కప్పాలి. చెమ్మను మెయింటైన్‌ చేయడం కొరకు తగినంత నీరు కలపాలి. సాగు కాలం అంతటా తేమ ఉండేలా చూసుకోవాలి. క్రమంగా తెల్లని మైసీలియం పెరుగుదలను మనం గమనించవచ్చు.
కేసింగ్‌:
కేసింగ్‌ అనేది ఒక రకమైన క్రిమిరహిత మట్టి .. డ్రెస్సింగ్‌ ఆవు ఎరువును కలిగి ఉంటుంది. ఇది స్పాన్‌ కలిపిన కంపోస్టు మీద వేయాలి. కంపోస్టు ఉపరితలంపై మైసీలియం పెరుగుదలను మనం గమనించినపుడు దీనిని అందించాలి. ఇది అందించిన 15 నుంచి 20 రోజుల తర్వాత ఉపరితలంపై కనిపించేలా పుట్టగొడుగు తలలు లేదా పిన్నులు ప్రారంభమవుతాయి. ఇవి నిర్దిష్ట సమయంలో పక్వం చెందుతాయి. క్యాప్‌ తెరుచుకోకముందే వీటిని కోసివేయాలి. క్యాప్‌ తెరిచిన పుట్టగొడుగులు (క్యాప్‌ తెరిచిన తర్వాత గొడుగులా కనిపిస్తాయి) అవాంఛనీయమైనవి మరియు తక్కువ నాణ్యతగా పరిగణించబడతాయి.
కోత తరువాత..
చేతులతో మట్టి నుండి తీస్తారు లేదా తలలను చిన్న కత్తితో కట్‌ చేస్తారు. ప్రాథమిక ప్రాసెసింగ్‌లో పుట్టగొడుగులను అంటుకున్న మట్టి లేదా కంపోస్టును తొలగించడం కొరకు కడగాలి. వాటిని కొన్ని నిమిషాలు బ్లాంచింగ్‌ చేయడం వలన చెడు ఎంజైమ్ లు తొలగిపోతాయి. రంగు పాలిపోవడాన్ని నివారించడానికి ఉప్పు నీరు లేదా సిట్రిక్‌ ఆమ్లంను క్యానింగ్‌ లేదా ప్యాకేజింగ్‌ ముందు ఉపయోగిస్తారు.
భారత్‌లో పుట్టగొడుగులలో రకాలు
బటన్ పుట్ట గొడుగు: దీని శాస్త్రీయ నామం అగారికస్‌ బిస్పోరస్‌. ఇది అగరికేసి కుటుంబానికి చెందినది. ఐరోపా మరియు ఉత్తర అమెరికాలో ఎక్కువగా సాగు చేస్తారు. ఇది రెండు రకాలు. తెలుపు మరియు గోధుమ, వీటిలో తెలుపు బటన్ పుట్టగొడుగు సాధారణంగా భారతదేశంలో పండిస్తారు. ఐసీఆర్‌ -డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ మష్రూమ్ రీసెర్చ్ ప్రకారం మొత్తం పుట్టగొడుగుల సాగులో ఈ రకాన్నే 85% వరకు ఉపయోగిస్తున్నారు. ఇది తినుబండారాలలో మరియు కూరలలో ఉపయోగించే అత్యంత రుచికరమైన రకం.
షిటేక్‌ పుట్టగొడుగు: షిటేక్‌ పుట్టగొడుగులు తూర్పు ఆసియాకు చెందినవి మరియు ఆసియా దేశాలలో అధికంగా వినియోగించ బడుతున్నాయి. ఇవి ఆకురాల్చే మరియు కఠినమైన చెక్క చెట్ల కలపపై సులభంగా పెరుగుతాయి. వీటికి తేమ మరియు వెచ్చని వాతావరణం అవసరం. కొన్ని సందర్భాల్లో ఇవి అలెర్జీకి అంటే దురదలాంటి వాటికి కారణం కావచ్చు. కానీ వేడి చేయడం ద్వారా అలెర్జీ వంటి వాటిని పూర్తిగా తొలగించవచ్చు. వీటిని ఆసియా వంటకాల్లో మరియు సాంప్రదాయ మందులలో ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు.
ఆయిస్టెర్‌ పుట్టగొడుగు: ఆయిస్టెర్‌ పుట్టగొడుగులు ప్లూరోటస్‌ జాతికి చెందినవి. దీనిని భారతదేశంలో ”థింగ్రి” అని పిలుస్తారు. ఫ్యాన్‌ ఆకారంలో ఉండే టోపీని కలిగి ఉంటుంది. కుళ్లిపోయిన కలప లేదా గడ్డి మీద సులభంగా పెరుగుతాయి.
వరిగడ్డి మీద పెరిగే పుట్టగొడుగు: పేరులో ఉన్నట్టుగానే ఇవి వరిగడ్డిపైన పెరుగుతాయి. వీటిని కూరలలో ప్రధానంగా ఉపయోగిస్తారు. ఇవి పండించడం కూడా చాలా సులువు.
భారతదేశంలో మొదటి పుట్టగొడుగుల పెంపకం 1960లలో హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లోని సోలన్ జిల్లాలో ప్రారంభించబడింది. ఉత్తరాఖండ్, తమిళనాడు , హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లోని శీతల క్షేత్రాలతో భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రాంతంలో 1970లలో కాలానుగుణంగా పుట్టగొడుగుల సాగు విజయవంతమైంది. ఇప్పుడు భారతదేశం అంతటా, రైతులు పుట్టగొడుగులను సాగు చేస్తున్నారు. 1983 సంవత్సరంలో డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ మష్రూమ్ రీసెర్చ్ స్థాపించిన తర్వాత పుట్టగొడుగులపై విస్తృతమైన పరిశోధనలు ప్రారంభమయ్యాయి. 1990లలో ఉత్పత్తిని పెంచడంలో కొత్త మెరుగైన రకం బటన్ మష్రూమ్ ఆవిర్భావం సహాయపడింది. పుట్టగొడుగు అనేది వివిధ వైద్య భాగాలు మరియు విటమిన్లు మరియు ఖనిజాలతో సమృద్ధిగా ఉండే క్రియాత్మక ఆహారం. ఇది ప్రోటీన్ యొక్క మంచి మూలం మరియు విటమిన్ డి యొక్క శాఖాహార మూలం. అవి వ్యవసాయ పారిశ్రామిక వ్యర్థాల మొత్తం. ఈ వ్యర్థాలను పుట్టగొడుగుల ఉత్పత్తికి సమర్థవంతంగా ఉపయోగించవచ్చు. భారతదేశంలో అధిక దిగుబడినిచ్చే రకరకాల తినదగిన పుట్టగొడుగులను పెంచారు.
