నాన్వెజ్ ఇష్టపడేవాళ్ళు.. ముఖ్యంగా చికెన్ అంటే లొట్టలేసుకుంటూ తినేవాళ్ళకు కెఎఫ్సి పేరు వింటేనే నోరూరిపోతుంది. ఎక్కడైనా కెఎఫ్సి రెస్టారెంట్ కనిపిస్తే చాలు వెంటనే వెళ్ళి ఓ పట్టు పట్టాలనిపిస్తుంది. అంత ఫేమస్ అయిన కెంటకీ ఫ్రైడ్ చికెన్ ఫౌండర్ కల్నల్ శాండర్స్.
‘జీవితంలో మంచి స్థాయికి చేరాలంటే కష్టనష్టాలు తప్పవు. ఎదురుదెబ్బలు సహజం. అయినా ప్రయత్నం ఆపకూడదు. చివరికి ఏదో ఒకరోజు విజయం సాధిస్తావు’ అని పెద్దలు చెప్తుంటారు. అలా గెలిచినవాళ్ళకు ఉదాహరణ కల్నల్ శాండర్స్. కష్టాల్లో పుట్టి, నష్టాలతో కలిసి బతికి, ఎదురు దెబ్బలు తింటూ ఆఖరికి 62 ఏండ్ల వయసులో జీవితంలో నిలదొక్కుకున్నాడు. ఎంతోమందికి ఆదర్శంగా నిలిచాడు. కల్నల్ శాండర్స్ అసలు పేరు హార్లాండ్ డేవిడ్ శాండర్స్. అమెరికాలోని ఇండియానా రాష్ట్రంలో ఉన్న హెన్రీవిల్లేలో సెప్టెంబర్ 9, 1890లో పుట్టాడు. తల్లిదండ్రులు విల్బర్ డేవిడ్, మార్గరెట్ ఆన్. హార్లాండ్కు తమ్ముడు క్లారెన్స్, చెల్లెలు కేథరిన్ ఉన్నారు.
సవతి తండ్రి పట్టించుకోకపోవడంతో...
హార్లాండ్కు ఐదేండ్ల వయసులో తండ్రి చనిపోయాడు. దాంతో కుటుంబ బాధ్యత తల్లిపై పడింది. ఆమె దగ్గరలోని టొమాటో ఉత్పత్తుల తయారీ కంపెనీలో పనికి చేరింది. రోజూ ఉదయాన్నే పనికి వెళ్ళి సాయంత్రం వచ్చేది. ఆ టైంలో తమ్ముడు, చెల్లెల్ని హార్లాండ్ చూసుకోవాల్సి వచ్చేది. అంతేకాదు, వాళ్లకు కావాల్సినవి వండిపెట్టాల్సి వచ్చేది. అందుకోసమే తల్లి దగ్గర వంటలు నేర్చుకున్నాడు. అప్పుడే చికెన్ తయారీపై హార్లాండ్కు ఆసక్తి పెరిగింది. కుటుంబం నడిపేందుకు జీతం సరిపోకపోవడంతో తల్లి మార్గరెట్1902లో విలియం బ్రాడస్ను పెండ్లి చేసుకుంది. ఆ తర్వాత దగ్గరలో ఉన్న గ్రీన్వుడ్ టౌనుకు మారింది. అయితే, సవతి తండ్రికి పిల్లలంటే పడేది కాదు. దాంతో వాళ్ళను సరిగా చూసుకొనేవాడు కాదు.
ఇంటి నుంచి పారిపోయి...
మార్గరెట్ మళ్ళీ పెండ్లి చేసుకున్నా కుటుంబ పరిస్థితి మారలేదు. పేదరికం మరింత ఎక్కువైంది. పైగా పిల్లలను సవతి తండ్రి అస్సలు పట్టించుకోలేదు. దీంతో హార్లాండ్ చదువు ఆగిపోయింది. ఏడో తరగతితోనే స్కూల్ మానేయాల్సి వచ్చింది. ఆ తర్వాత ఓ తోటలో పనికి వెళ్ళేవాడు. అప్పటికి హార్లాండ్ వయసు13 ఏండ్లు. ఒకరోజు చెప్పాపెట్టకుండా ఇంటి నుంచి పారిపోయాడు. దగ్గరలోని ఇండియానాపోలిస్ నగరానికి వెళ్ళాడు. అక్కడ గుర్రపుబండ్లకు రంగులు వేసే పనిలో చేరాడు. కొన్ని రోజులకు ఆ పని మానేశాడు. న్యూఅల్బనీ టౌన్లోని మేనమామ దగ్గరికి వెళ్ళాడు.
ఉద్యోగాలు మారుతూ...
హార్లాండ్ మేనమామ ఒక ట్రామ్ కంపెనీలో పనిచేసేవాడు. ఆయన సాయంతో అదే కంపెనీలో కండక్టర్గా చేరాడు హార్లాండ్. కొన్ని రోజులకే ఆ ఉద్యోగం మానేసి సైన్యంలో చేరాడు. క్యూబాలో అమెరికా మిలిటరీలోని వెహికల్స్కు డ్రైవర్గా పనిచేశాడు. ఆ తర్వాత అమెరికా సదరన్ రైల్వే వర్క్షాప్లో కొన్ని రోజులు పనిచేశాడు. అనంతరం ఇల్లినాయిస్ సెంట్రల్ రైల్ రోడ్ కంపెనీలో చేరాడు. ఉద్యోగం చేస్తూనే ‘లా’ చదివేందుకు ఓ కాలేజీలో చేరాడు. ఇక్కడే జోసెఫిన్ కింగ్ను కలిశాడు. 1909లో జోసెఫిన్ను పెండ్లి చేసుకున్నాడు. వీళ్లకు ముగ్గురు పిల్లలు. హార్లాండ్ జూనియర్, మార్గరెట్, మిల్డ్రెడ్ రగెల్స్.
పెండ్లి తర్వాత కల్నల్ కష్టాలు మరింత పెరిగాయి. తోటి కార్మికుడితో గొడవ కావడంతో ఉద్యోగం పోయింది. దాంతో పిల్లల్ని తీసుకొని భార్య ఇంటి నుంచి వెళ్ళిపోయింది. ఆ తర్వాత ‘లా’ కాలేజీలోనూ గొడవ పడి చదువు మానేశాడు. మళ్ళీ ఉద్యోగాల వేటలో పడ్డాడు. ఇన్స్యూరెన్స్ ఏజెంట్గా, క్రెడిట్ కార్డ్స్ సెల్లర్గా, టైర్ల కంపెనీలో సేల్స్మ్యాన్గా పనిచేశాడు. ఏ ఉద్యోగంలోనూ కుదురుగా ఉండలేకపోయాడు. అయితే, కూడబెట్టిన డబ్బుతో 1920లో ఒక ఫెర్రీ బోట్ కొన్నాడు. ఓహియో నది నుంచి జనాలను ఆ ఒడ్డు ఈ ఒడ్డు తిప్పేవాడు. ఒకసారి తుపాను వచ్చి అందరి పడవలు దెబ్బతిన్నాయి. ఆ టైంలో హార్లాండ్ బోట్ వేరే దగ్గర ఉండడం వల్ల పాడుకాలేదు. డిమాండ్ పెరగడంతో బోట్ ట్రిప్పుల ద్వారా ఎక్కువ డబ్బు వచ్చింది. కొన్నిరోజుల తర్వాత నదిపై ప్రభుత్వం వంతెన కట్టింది. హార్లాండ్ బోట్కు డిమాండ్ తగ్గిపోయి, చేతిలో మిగిలిన డబ్బుతో లాంతర్ల కంపెనీ పెట్టాడు. అయితే, మరోసారి దురదృష్టం అతడ్ని వెంటాడింది. ‘డెల్కో ఎలక్ట్రానిక్స్’ అనే కంపెనీ విద్యుత్ బల్బులను మార్కెట్లోకి తెచ్చింది. దాంతో లాంతర్లు కొనేవాళ్ళు కరువయ్యారు. గిరాకీ లేక హార్లాండ్ కంపెనీకి నష్టాలొచ్చాయి. చివరికి కంపెనీని మూసేసి, కెంటకీ రాష్ట్రంలోని నికోలస్విల్లేలో ఉన్న స్టాండర్డ్ ఆయిల్ గ్యాస్ స్టేషన్లో ఇన్ఛార్జ్గా చేరాడు. ఇక్కడ చేరిన కొన్ని రోజులకే అమెరికాను భయంకరమైన ఆర్థిక మాంద్యం చుట్టుముట్టింది. మళ్ళీ ఉద్యోగం పోయింది.
రెస్టారెంట్.. రెసిపి
ఏ ఉద్యోగంలోనూ ఎక్కువ రోజులు ఉండలేకపోవడంతో హార్లాండ్ ఆలోచనలో పడ్డాడు. తాను ఏ పనిలో సమర్థుడో అందులోనే ట్రై చేయాలి అనుకున్నాడు. వంటలు చేయడం.. ముఖ్యంగా చికెన్ వండడం తన బలమని తెలుసుకొన్నాడు. వంటమనిషిగా చేరాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. వెంటనే నార్త్ కార్బిన్ అనే చిన్న టౌన్లోని ఒక సర్వీస్ స్టేషన్లో వంటవాడిగా చేరాడు. కొత్త వంటలు చేసేవాడు. ముఖ్యంగా ఖాళీ టైమ్లో చికెన్ రెసిపీలపై ఎక్సపరిమెంట్స్ చేసేవాడు. బాగున్న వాటిని తర్వాతి రోజు సర్వీస్ స్టేషన్లో వండి కస్టమర్లకు అందించేవాడు. క్రమంగా హార్లాండ్ వంటలకు ఆదరణ పెరిగింది. కస్టమర్లు పెరిగి స్థలం సరిపోయేది కాదు. అది చూశాక సొంతంగా రెస్టారెంట్ పెట్టాలనే కోరిక హార్లాండ్ బుర్రని తొలిచేసింది. తన దగ్గరున్న డబ్బుతో ఒక పెద్ద జాగా కొన్నాడు. అందులో ‘శాండర్స్ కోర్ట్ అండ్ కేఫ్’ పేరుతో రెస్టారెంట్ మొదలుపెట్టాడు. రెస్టారెంట్ బాధ్యతలు చూసుకుంటూనే కార్నెల్ యూనివర్సిటీలో ఎనిమిది వారాల హోటల్ మేనేజ్మెంట్ కోర్సు చేశాడు. రెస్టారెంట్లో చేసిన వంటకాల్లో కెఎఫ్సి కూడా ఉంది. ఈ చికెన్ను కెంటకీ గవర్నర్ రూబీ లఫూన్ ఎంతో ఇష్టంగా తినేవాడు. ఆయనే హార్లాండ్కు ‘కల్నల్’ అనే బిరుదు ఇచ్చాడు. అప్పటి నుంచి హార్లాండ్ శాండర్స్ను కల్నల్ శాండర్స్ అని పిలవడం మొదలుపెట్టారు.
దశ తిరిగింది
రెండో ప్రపంచ యుద్ధం టైమ్లో ‘శాండర్స్ కోర్ట్ అండ్ కేఫ్’ను మూసేయాల్సి వచ్చింది. దీంతో కెఎఫ్సి రెసిపీని వేరే రెస్టారెంట్లకు అమ్మేందుకు హార్లాండ్ రెడీ అయ్యాడు. కారులో అన్ని రెస్టారెంట్ల వద్దకు వెళ్ళేవాడు. వాటి ఓనర్ల ఎదురుగానే తన ఫార్ములాతో చికెన్ వండేవాడు. దాన్ని రుచి చూసి, బాగుంటే ఫ్రాంఛైజీ తీసుకోమని అడిగేవాడు. అయితే, ఒకటీ రెండూ కాదు ఏకంగా1009 రెస్టారెంట్లు కెఎఫ్సి రెసిపీని రిజెక్ట్ చేశాయి. అయినా, హార్లాండ్ నిరాశపడలేదు. దేశమంతా తిరిగాడు. చివరికి ఒక ఫుడ్ సెమినార్లో పరిచయమైన పీటర్ హర్మాన్ ఫ్రాంఛైజ్ తీసుకునేందుకు ఒప్పుకున్నాడు. అలా 1952లో ఉటా రాష్ట్రంలోని సౌత్ సాల్ట్ లేక్ సిటీలో కెంటకీ ఫ్రైడ్ చికెన్(కెఎఫ్సి) పేరుతో మొదటి రెస్టారెంట్ మొదలైంది. అప్పటికి హార్లాండ్ వయసు 62 ఏండ్లు. ఆ తర్వాత కెఎఫ్సికి రోజురోజుకూ ఆదరణ పెరిగింది.1963 నాటికి అమెరికాలో దాదాపు 600 రెస్టారెంట్లలో కెఎఫ్సి చికెన్ను అమ్మడం మొదలుపెట్టారు. 1964లో జాన్ వై. బ్రౌన్ జూనియర్ అనే లాయర్కు కెఎఫ్సిని హార్లాండ్ అమ్మేశాడు. దీనికోసం రెండు మిలియన్ డాలర్లు(అంటే ఇప్పటి లెక్కల్లో 15,61,83,200 రూపాయలు) తీసుకున్నాడు. అలాగే కెఎఫ్సి క్వాలిటీ కంట్రోల్ టీమ్లో పర్మినెంట్ మెంబర్గా ఉండేలా, లోగోలో, అడ్వర్టైజ్మెంట్లలో కనిపించేలా ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నాడు. దీనికోసం సంవత్సరానికి రెండు లక్షల యాభై వేల(అంటే ఇప్పటి లెక్కల్లో1,95,22,900 రూపాయలు) డాలర్లు తీసుకుంటాడు. కాగా, కెఎఫ్సి రోజురోజుకూ విస్తరిస్తూనే చాలా చేతులు మారింది. చివరికి 1986లో పెప్సీకో తీసుకుంది. ప్రస్తుతం పెప్సీకో ‘యమ్’ బ్రాండ్ కింద కెఎఫ్సి 150కి పైగా దేశాల్లో ఔట్లెట్లు తెరిచింది. ఇప్పుడు మొత్తం 23వేలకు పైగా ఔట్లెట్లు ఉన్నాయి. కెఎఫ్సి బ్రాండ్ విలువ ఏకంగా 9.5 బిలియన్ డాలర్లకుపైనే ఉంది ఇప్పుడు.
పేరు పెట్టింది శాండర్స్ కాదు!
కెఎఫ్సి రెసీపీని తయారుచేసింది, లోగోలో కనిపించేది హార్లాండే. కానీ, ‘కెంటకీ ఫ్రైడ్ చికెన్’ అని పేరు పెట్టింది మాత్రం హార్లాండ్ కాదు. ఫ్రాంచైజీలో పనిచేసే ఒక పెయింటర్ ఈ పేరు పెట్టాడు. కానీ, అతని పేరు మాత్రం తెలియదు. కెంటకీలోని నార్త్ కార్బిన్ నగరంలో శాండర్స్ రెస్టారెంట్ మొదలుపెట్టిన చోట ఇప్పుడు ఒక మ్యూజియం ఉంది.
‘కల్నల్’గా బిరుదు వచ్చాక హార్లాండ్ తెల్లటి కోటు వేసుకునేవాడు. ఆయన చనిపోయాక ఈ కోటును వేలం వేశారు. దీన్ని కెఎఫ్సి జపాన్ సీఈవో మసావో చార్లీ వతనబె 21,510 డాలర్లకు కొనుక్కున్నాడు. అంతేకాదు, హార్లాండ్ డ్రైవింగ్ లైసెన్స్ను 1,192 డాలర్లకు తీసుకున్నాడు. ‘కల్నల్ క్వెస్ట్’ పేరుతో హార్లాండ్కు సొంత వీడియో గేమ్ ఉంది. అలాగే ‘కల్నల్స్ అడ్వెంచర్ కామిక్స్’ పేరుతో ఒక కామిక్ బుక్ కూడా ఉంది. ఇందులో కెఎఫ్సిని కనిపెట్టడానికి కారణమైన విషయాలు ఉన్నాయి.
కెఎఫ్సి లోగోలో ఉండే ‘ఫింగర్–లికింగ్ గుడ్’ క్యాప్షన్ చైనాలో కొన్నిచోట్ల తప్పుగా ప్రచారమైంది. దీన్ని చైనీయులు ‘ఈట్ యువర్ ఫింగర్స్’ అని అర్థం చేసుకున్నారట! ఆ తర్వాత సరిదిద్దారు. ప్రస్తుతం ఒక్క చైనాలోనే దాదాపు 5వేల కెఎఫ్సి రెస్టారెంట్లు ఉన్నాయి. క్రిస్మస్ రోజు కెఎఫ్సి చికెన్ తినడం జపాన్లో 1974 నుంచి సంప్రదాయంగా మారిపోయింది. క్రిస్మస్ రోజు ఇక్కడ ప్రతి ఒక్కరూ కచ్చితంగా కెఎఫ్సి చికెన్ తినాలి అనుకుంటారు. అంతేకాదు, జపాన్లో నవంబర్ నుంచి డిసెంబర్ 25న క్రిస్మస్ వరకు కెఎఫ్సి అమ్మకాలు విపరీతంగా ఉంటాయి.
రహస్యం లాకర్లో..
కెఎఫ్సి రెసీపీని11రకాల హెర్బల్స్, మసాలాలతో తయారుచేసినట్లు హార్లాండ్ చెప్పేవాడు. అయితే, వాటి వివరాలు మాత్రం రహస్యంగా ఉంచాడు. చాలా ఏండ్ల పాటు ఈ ఫార్ములా కేవలం హార్లాండ్ మెదడులో మాత్రమే ఉండేది. ఆ తర్వాత ఒక కాగితంపై రాసి తన వ్యాలెట్లో పెట్టుకున్నాడు. ప్రస్తుతం ఈ కాగితం లూయిస్విల్లేలోని కెఎఫ్సి హెడ్క్వార్టర్స్లో ఒక లాకర్లో ఉంది. ఈ లాకర్ ఉన్న గదిలోకి వెళ్లేందుకు కేవలం కొంతమంది మెంబర్లకు మాత్రమే అనుమతి ఉంది. 1940 నుంచి ఇదే ఫార్ములాను వాడుతున్నారు. అయితే, నూనెను మాత్రం మార్చారు. ఈ రెసిపీని చేసేందుకు ఇప్పటివరకూ చాలామంది ప్రయత్నించారు. కానీ, ఎవరూ సక్సెస్ కాలేకపోయారు.
